Het is 7 mei, de officiële Bevrijdingsdag van Utrecht. Canadese en Britse troepen kwamen 75 jaar geleden over de Biltstraat de stad binnen, verwelkomd door een dolblije menigte. Vandaag lijkt de oorlog mijlenver weg. Toch zijn er vele sporen van de Tweede Wereldoorlog in Utrecht die herinneren aan deze zwarte bladzijde. Als je weet wat erachter schuilgaat, is de oorlog weer even voelbaar. In deze blog 4 sporen met hun aangrijpende verhaal.
Tanimbarkade: gedenksteen voor verzetshelden
Ik loop regelmatig over de Tanimbarkade en zag ineens de gedenksteen voor de verzetsstrijders Wolter Heukels en Leendert Lans, vlakbij de Vleutenseweg en naast restaurant Instock. De steen was me nooit opgevallen, maar toen ik de tekst las werd ik nieuwsgierig naar het verhaal erachter.
Van 1890 tot 1998 was op dit terrein de machinefabriek Jaffa gevestigd. Het gebouw waar nu restaurant Instock zit, was vroeger de directeurswoning (boven de deur staat nog steeds Jaffa). De fabriek werd in de Tweede Wereldoorlog ingezet voor de Duitse oorlogseconomie.
Heukels en Lans waren betrokken bij het opzetten van een illegaal telefoonnet, waarmee een verzetsgroep telefoongesprekken van de Duitsers konden afluisteren. Met behulp van de verkregen gegevens kon de verzetsgroep zo’n 60 treinen – door sabotage, beschieting of bombardement – verhinderen hun bestemming te bereiken. Heukels en Lans werden in oktober 1944 opgepakt door de Duitsers en ter dood veroordeeld. Op 22 januari 1945 werden ze bij een vergeldingsactie voor een bomaanslag op de machinefabriek Jaffa (waar beide heren verder niks mee te maken hadden) op het terrein van de fabriek gefusilleerd.
Wolter Heukels Leendert Lans
Neergestorte bommenwerper in Wittevrouwen
Aan het pand aan de Kapelstraat 47 in Wittevrouwen hangt een informatiebord over de ramp die plaatsvond in de nacht van 23 juni 1943. Een Engelse bommenwerper werd door een Duitse nachtjager neergeschoten en stortte in brokstukken neer op de wijk. Er waren vele gewonden, 5 buurtbewoners en 5 bemanningsleden kwamen om het leven. De panden Kapelstraat 47 en 49 werden geheel verwoest, hierbij kwamen 4 bewoners om. Nog eens 33 woningen in de omgeving liepen schade op.
Maliebaan 35: Hoofdkwartier NSB
Als je op de mooie en vredige Maliebaan wandelt, zou je dit nooit vermoeden: tijdens de Tweede Wereldoorlog waren hier een groot aantal kantoren van de Duitsers en de NSB gevestigd. Het hoofdkwartier van de NSB zat op nummer 35, nu een kinderdagverblijf waar baby’s, peuters en kleuters vrolijk spelen. De werkkamer van NSB-leider Anton Mussert zat op de eerste verdieping, het balkon gebruikte hij voor toespraken. Reichsführer-SS Heinrich Himmler kwam in 1942 naar Nederland en bracht een bezoek aan het hoofdkwartier.
Op de website Aan de Maliebaan kun je lezen welke andere panden de Duitsers en NSB’ers in gebruik hadden. Je leest op deze website nog veel meer over de Maliebaan in de oorlog en over de onderduikers en verzetsstrijders die óók aan de Maliebaan woonden .
Nieuwegracht 92: Sporen NSB-leus
Vorig jaar las ik in een artikel van het AD dat er op het pand aan de Nieuwegracht 92 nog een NSB-leus te vinden is. Bizar! De tekst is erg vervaagd en je moet echt weten wat er staat: ‘V=Victorie’. De leus hoorde bij de V-actie van de Duitse minister van propaganda Goebbels, die op 18 juli 1941 midden in de nacht werd ingezet. De volgende ochtend hing heel Nederland vol met V-propaganda: ‘V=Victorie, want Duitsland wint voor Europa op alle fronten.’ De actie was een reactie op de V actie van de BBC, die Nederlandse tegenstanders van de Duitse bezetting opriep om de letter V van victory op muren te kalken.
De muur waar de leus nog steeds op staat hoort bij een voormalig Joods weeshuis, waar aan het begin van de oorlog zo’n 70 joodse kinderen waren opgevangen. Ze zijn door de Duitsers in oktober 1942 gedeporteerd, samen met het weeshuispersoneel. Niemand heeft de concentratiekampen overleefd.
Meer weten over de geschiedenis van Utrecht?
Weet jij meer over sporen van de Tweede Wereldoorlog in Utrecht?
Laat het ons weten via info@opvallendutrecht.nl
0 reacties